ANLAŞMALI BOŞANMA
1. Giriş
Boşanma, evlilik birliğinin sona erdirilmesi anlamına gelen hukuki bir işlemdir. Türk Medeni Kanunu’nda boşanma iki temel kategoriye ayrılır: çekişmeli boşanma ve anlaşmalı boşanma. Anlaşmalı boşanma, tarafların karşılıklı mutabakatı ile kısa sürede sonuçlanan ve yargılama sürecinin daha az yıpratıcı olduğu bir usuldür. Bu yazıda, anlaşmalı boşanmanın dayanağı, şartları, süreci ve uygulamadaki dikkat edilmesi gereken hususlar ayrıntılı olarak incelenecektir.
2. Hukuki Dayanak
4721 sayılı Türk Medeni Kanunu’nun 166/3. maddesi, anlaşmalı boşanmanın temelini oluşturur. İlgili hüküm şu şekildedir:
“Evlilik en az bir yıl sürmüş olmak şartıyla, eşlerin birlikte başvurması veya bir eşin diğerinin davasını kabul etmesi hâlinde, hâkim tarafları bizzat dinleyerek iradelerinin serbestçe açıklandığına kanaat getirirse evliliği sona erdirir. Tarafların boşanmanın mali sonuçları ve çocukların durumu hakkında anlaşmaları ve hâkimin bu anlaşmayı uygun bulması hâlinde boşanmaya karar verilir.”
Bu hükme göre anlaşmalı boşanma, belirli maddi ve şekli şartlara bağlıdır.
3. Anlaşmalı Boşanmanın Şartları
a) Evlilik Süresi:
Evliliğin en az 1 yıl sürmüş olması gerekir. Bu süre, evlenme tarihinden dava tarihine kadar olan süredir.
b) Ortak Başvuru veya Davayı Kabul:
Taraflar ya birlikte dava açmalı ya da açılan davayı diğer eş kabul etmelidir. Dava tek taraflı açılsa dahi diğer eş duruşmaya katılarak davayı kabul ettiğini beyan edebilir.
c) Protokol Hazırlanması:
Taraflar, boşanmanın mali sonuçları ve çocukların durumu hakkında anlaşmalı boşanma protokolü hazırlamalıdır. Bu protokolde;
-
Nafaka (yoksulluk, iştirak),
-
Maddi/manevi tazminat,
-
Mal paylaşımı,
-
Velayet,
-
Kişisel ilişki düzeni
konuları eksiksiz yer almalıdır.
d) Tarafların Bizzat Hâkim Huzurunda Dinlenmesi:
Tarafların duruşmaya bizzat katılmaları zorunludur. Avukatları hazır olsa dahi, tarafların mahkeme huzurunda boşanmak istediklerini serbest iradeyle ifade etmeleri gerekir.
4. Uygulama Süreci
1. Dava Açılışı:
Taraflar ya birlikte ya da tek taraflı olarak anlaşmalı boşanma davası açar. Dava dilekçesi ve boşanma protokolü birlikte sunulmalıdır.
2. Duruşma Günü:
Mahkeme duruşma günü verir. Taraflar duruşmada bizzat bulunmalı ve protokoldeki iradelerini tekrar etmelidir. Mahkeme, tarafların serbest iradeyle anlaştığını ve protokolün çocuk yararına olduğunu değerlendirerek boşanma kararı verir.
3. Kararın Kesinleşmesi:
Taraflar kararı feragat etmeksizin tebliğ ve tefhim yoluyla öğrenir. Taraflar 2 hafta içinde istinaf yoluna başvurmazsa karar kesinleşir.
5. Anlaşmalı Boşanma Protokolünde Dikkat Edilmesi Gerekenler
-
Protokol açık ve anlaşılır olmalıdır.
-
Tüm maddi konular yazılıp imza altına alınmalıdır.
-
Nafaka miktarları ve ödeme günleri net olmalıdır.
-
Çocuğun velayeti açıkça belirtilmeli, kişisel görüşme saatleri detaylı şekilde yazılmalıdır.
-
Taraflar mal paylaşımıyla ilgili anlaşmışlarsa, bu açık şekilde yazılmalıdır.
⚠️ Uygulamada en çok karşılaşılan sorunlardan biri, protokolün yetersiz ve soyut hazırlanmasıdır. Bu da ileride icra takibine veya yeni dava süreçlerine yol açabilir.
6. Anlaşmalı Boşanmanın Avantajları
-
Zamandan Tasarruf: Çekişmeli boşanmalara kıyasla tek celsede sonuçlanır.
-
Ekonomik: Yargılama masrafları ve vekâlet ücretleri daha düşüktür.
-
Psikolojik Açıdan Daha Az Yıpratıcıdır.
-
Taraflar Süreci Kontrol Eder: Mahkemenin takdir yetkisi daraldığından, taraf iradeleri ön plandadır.
-
Çocuklar Açısından Daha Sağlıklı Bir Süreç Sağlar.
7. Uygulamadaki Sorunlar
-
Tarafların boşanma protokolünü sadece formalite olarak görmesi, ileride yeni uyuşmazlıklara sebep olabilir.
-
Çocukların yüksek yararı yeterince gözetilmeden hazırlanmış protokoller, mahkeme tarafından uygun bulunmayabilir.
-
Tarafların duruşmaya katılmaması, davanın reddine neden olur.
-
Bazı mahkemeler, mal paylaşımını protokolden çıkartarak ayrıca değerlendirme eğilimindedir.
8. Yargıtay’ın Görüşü
Yargıtay 2. Hukuk Dairesi, 2018/14567 E., 2019/2345 K. sayılı kararında şu ifadelere yer vermiştir:
"Mahkeme, tarafların serbest iradelerini bizzat dinlemeli ve protokolün çocuk yararına olup olmadığını resen gözetmelidir. Protokolde taraf iradesine aykırı hükümler yer alıyorsa bu hükümlerin geçersiz olacağı kabul edilmelidir."
Bu içtihat, hâkimin denetim görevinin sadece şekli değil, aynı zamanda maddi yönden de olduğunu ortaya koymaktadır.
9. Sonuç
Anlaşmalı boşanma, tarafların karşılıklı iradeleriyle evlilik birliğini sona erdirmesi bakımından yargılamada önemli bir kolaylık sağlamaktadır. Ancak bu kolaylığın suistimal edilmemesi, özellikle çocukların yüksek yararının gözetilmesi ve protokollerin dikkatle hazırlanması gerekir.
Avukatın rolü, bu süreçte sadece vekillik değil aynı zamanda tarafları bilinçlendirme ve olası hak kayıplarını önleme sorumluluğunu da içermektedir.
Makale bilgilendirme amaçlıdır. Hukuki destek için iletişime geçebilirsiniz.
