ARTIK DEĞER ALACAĞI: EDİNİLMİŞ MALLARA KATILMA REJİMİNDE HAK SAHİPLİĞİ VE UYGULAMA SORUNLARI

5 Görüntüleme 02 Ağustos 2025, 11:46

1. GİRİŞ

4721 sayılı Türk Medeni Kanunu’nun 218. ve devamı maddelerinde düzenlenen edinilmiş mallara katılma rejimi, eşler arasında yasal mal rejimi olarak kabul edilmiştir. Bu rejimin tasfiyesinde, eşler edinilmiş mallarının artık değeri üzerinde eşit hakka sahiptir. Uygulamada sıklıkla boşanma davaları sonrası açılan artık değer alacağı davaları, karmaşık mal varlığı yapıları, ispat güçlükleri ve Yargıtay uygulamalarıyla birlikte önem arz etmektedir.

2. HUKUKİ DÜZENLEME

2.1. Artık Değer ve Tanımı (TMK m. 231)

Artık değer = Edinilmiş malın (aktif değerleri) – (borçlar ve pasifler)

Her eş, diğer eşin artık değerinin yarısı üzerinde alacak hakkına sahiptir (TMK m. 236/1). Bu alacak hakkı, katılma alacağı olarak da adlandırılır.

3. EDİNİLMİŞ MAL NEDİR? (TMK m. 219)

Eşlerin evlilik süresince elde ettiği;

Çalışma karşılığı kazançlar
Sosyal güvenlik tazminat ve ödemeleri
Kişisel malların gelirleri
Edinilmiş mal yerine geçen değerler

Artık değer hesabına dahil edilir.

4. KİŞİSEL MALLAR VE AYIRIM

Artık değeri hesaplamada dikkat edilmesi gereken önemli bir ayrım, kişisel mallar ile edinilmiş mallar arasındadır (TMK m. 220). Aşağıdakiler kişisel mal olarak kabul edilir:

Eşlerden birinin yalnız kişisel kullanımına özgü mallar
Mirasla veya bağış yoluyla elde edilen mallar
Manevî tazminat alacakları
Kişisel malların yerine geçen değerler

Yargıtay

“Miras kalan taşınmaz, kişisel maldır. Edinilmiş mal rejimi tasfiyesinde bu mal üzerinden diğer eş artık değer talep edemez.”

5. ARTIK DEĞER ALACAĞI DAVASINDA UYGULAMA ADIMLARI

5.1. Mal Rejiminin Sona Ermesi

Evliliğin boşanma, ölüm veya rejimin mahkeme kararıyla sona ermesi gerekir.
Boşanma davasının kesinleşme tarihi, tasfiye başlangıcını oluşturur.

5.2. Mal Varlığının Tespiti ve Belgelenmesi

Tarafların taşınmaz, taşıt, banka, şirket hissesi, tazminat alacağı gibi varlıklarının dökümü yapılır.
Davanın dayanağına göre tapu kayıtları, SGK dökümleri, banka kayıtları, vergi beyanları gibi belgeler toplanır.

5.3. Bilirkişi İncelemesi

Mahkemeler, genellikle mali müşavir veya hesap uzmanı bilirkişilerden artık değer hesap raporu alır.
Faiz uygulaması, tasfiye tarihinden itibaren istenebilir.

6. YARGITAY’IN KRİTİK KRİTERLERİ

Alım tarihi önemlidir: Malın edinildiği tarih evlilik içindeyse edinilmiş maldır. (Yarg. 8. HD., 2019/4121 E., 2020/8751 K.)
Karşı tarafın katkısı varsa, kişisel mal bile paylaşılabilir: Katkı oranında katkı payı alacağı doğabilir.
Araç veya ev kredisi birlikte ödendiyse, krediyle alınan malda diğer eşin hakkı doğar.

7. ARTIK DEĞER ALACAĞI VE KATKI PAYI ALACAĞI FARKI

Ölçüt	Artık Değer Alacağı	Katkı Payı Alacağı
Mal Rejimi	TMK 218 ve devamı	TMK öncesi veya farklı rejim
Hesaplama	Net artık değerin yarısı	Katkı oranı kadar
Malın Türü	Edinilmiş mal	Kişisel mal
Zamanlama	Boşanma sonrası	Dava anına göre değişebilir

8. SÜRELER VE ZAMANAŞIMI

10 yıllık zamanaşımı, mal rejiminin sona ermesinden itibaren işler. (TMK m. 241)
Evlilik devam ederken artık değer alacağı davası açılamaz; ancak katkı payı davası açılabilir.

9. SONUÇ VE DEĞERLENDİRME

Artık değer alacağı, özellikle evlilik boyunca edinilen mal varlığına emek ve katkı sunmuş eşin korunması açısından büyük önem taşır. Uygulamada en çok karşılaşılan sorunlar:

Malın kişisel/edinilmiş niteliğinin karıştırılması
Belgelerin eksikliği
Bilirkişi hesap hataları
Faizin hangi tarihten itibaren işleyeceği

Avukatlar açısından en etkili yol; mal rejiminin sona erdiği tarihten itibaren eldeki tüm belgelerle hızlıca tespit yapmak, dava sürecini teknik olarak bilirkişi raporlarına müdahale edecek şekilde yürütmek ve katkı payı-alacak ayrımını doğru kurgulamaktır.

Makale bilgilendirme amaçlıdır. Hukuki destek için iletişime geçiniz.