Delil Tespiti Davası
Giriş
Hukuki uyuşmazlıklarda, ispat aracı olan delillerin zamanla kaybolması, değişmesi veya elde edilmesinin zorlaşması ihtimali karşısında delil tespiti kurumu, hak arama özgürlüğünün güvence altına alınmasında hayati rol oynamaktadır. Bu nedenle delil tespiti, özellikle ispat yükü kendisine düşen taraf için dava öncesi veya dava sırasında büyük önem taşır.
Delil Tespiti Davasının Hukuki Dayanağı
Delil tespiti kurumu, 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun (HMK) 400 ila 405. maddeleri arasında düzenlenmiştir. Buna göre:
-
HMK m.400: “Taraflar, ileride açılacak bir davada kullanılmak üzere veya görülmekte olan bir davada hâlen mevcut olan bir delilin tespitini talep edebilir.”
Delil Tespitinin Şartları
Delil tespiti yapılabilmesi için şu şartlar aranır:
-
Delilin kaybolma, yok olma, bozulma, şekil değiştirme riski taşıması,
-
Delile ileride ulaşmanın çok zor veya imkânsız hale geleceği ihtimali,
-
Talep sahibinin hukuki yararının bulunması,
-
Tespit edilecek delilin açılacak veya açılmış bir dava ile doğrudan ilgili olması.
Uygulama Örnekleri
Delil tespiti uygulaması çok geniştir. En sık karşılaşılan örnekler:
-
İnşaat davalarında (imalat hatalarının tespiti),
-
Trafik kazalarında (araç hasarı ve yol durumu),
-
Gayrimenkul davalarında (zilyetlik, ecrimisil, müdahale),
-
Sözleşmesel ilişkilerde (imalat hataları, mal ayıpları),
-
İş hukuku davalarında (çalışma koşullarının tespiti),
-
Telif ve marka hakkı ihlallerinde (eserlerin veya ürünlerin varlığı ve içeriği).
Yetkili Mahkeme ve Usul
Delil tespiti talebi:
-
Henüz dava açılmamışsa, tespit yapılacak yer sulh hukuk mahkemesine,
-
Dava açılmışsa, davanın görüldüğü mahkemeye yapılır.
Talepte bulunan taraf, delilin ne olduğuna, nasıl tespit edilmesini istediğine ve hangi konuda kullanılacağına dair açıklamalı dilekçesini sunmalıdır.
Mahkeme, gerekli görürse bilirkişi görevlendirir, keşif yapar veya tanık dinler.
Tespitin Aceleliği ve Geçerliliği
Mahkemeler, delil tespiti taleplerinde genellikle ivedilikle karar verir. Tespitle elde edilen kayıt ve belgeler, ileride açılacak davada doğrudan delil olarak kullanılabilir.
Ancak, karşı tarafa usulüne uygun haber verilmeden yapılan gizli delil tespitleri, hukuka aykırı delil haline gelebilir. Bu nedenle çelişmeli yargı ilkesine uygun şekilde yapılması önemlidir.
Sonuç
Delil tespiti, maddi gerçeğin ortaya çıkarılması için son derece etkili bir hukuki güvencedir. Zamanında ve usulüne uygun yapılacak bir tespit, dava sürecinde tarafın lehine çok güçlü bir ispat vasıtası oluşturabilir.
Özellikle delilin kaybolma ihtimalinin yüksek olduğu hallerde bu yola başvurmak, yargılamada geri dönülmesi imkânsız hak kayıplarının önüne geçilmesini sağlar.
Makale bilgilendirme amaçlıdır. Hukuki destek için iletişime geçebilirsiniz.
