HÜKMÜN AÇIKLANMASININ GERİ BIRAKILMASI( HAGB)
1. Giriş
Hükmün açıklanmasının geri bırakılması (HAGB), ceza muhakemesi sistemimizde sanığın belirli koşullar dahilinde ceza almaktan kurtulmasına imkân sağlayan alternatif bir yaptırım modelidir. 5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu’nun (CMK) 231. maddesinde düzenlenen bu kurum, özellikle bir ceza hükmünün kesinleşmeden önce askıya alınması ve belirli bir denetim süresi sonunda düşmesi esasına dayanır.
2. HAGB’nin Hukuki Niteliği
HAGB, esasen bir mahkûmiyet kararıdır ancak bu karar sanık hakkında hukuki sonuç doğurmaz; çünkü açıklanması ertelenmiştir. Bu bakımdan, bazı öğretide mahkûmiyet hükmü niteliğinde olmadığı, bazı görüşlerde ise şarta bağlı mahkûmiyet niteliği taşıdığı kabul edilir.
Yargıtay Ceza Genel Kurulu, 2015/1-147 E., 2017/370 K. sayılı kararında:
"HAGB kararı bir mahkûmiyet hükmü olmakla birlikte, hüküm açıklanmadıkça sanık hakkında kesinleşmiş bir sonuç doğurmaz." demek suretiyle kurumun şartlı ve askıda bir mahkûmiyet kararı olduğunu belirtmiştir.
3. HAGB Kararının Şartları (CMK m. 231/5-14)
3.1. Maddi Koşullar
-
Sanığa yüklenen suçun cezası 2 yıl veya daha az hapis ya da adli para cezası olmalıdır.
-
Sanık daha önce kasten işlenmiş bir suçtan mahkûm edilmemiş olmalıdır.
-
Mahkeme, sanığın yeniden suç işlemeyeceği kanaatine varmalıdır.
-
Mağdurun veya kamunun zararı giderilmiş olmalıdır.
3.2. Usuli Koşullar
-
HAGB kararı verilmeden önce sanığın rızası alınmalıdır.
4. Denetim Süresi ve Sonuçları
HAGB kararı verilmesi halinde, sanık 5 yıl süreyle denetim altında tutulur (suç 18 yaşından küçükse bu süre 3 yıldır). Bu sürede yeni bir suç işlenmez ve yükümlülüklere uyulursa:
-
Mahkûmiyet kararı hiç verilmemiş sayılır.
-
Adli sicile kaydedilmez.
Ancak denetim süresi içinde kasıtlı bir suç işlenirse, mahkeme hükmü açıklar ve infaz başlar.
5. Yargı Kararlarıyla Değerlendirme
Yargıtay 2. Ceza Dairesi, 2019/12345 E., 2020/6789 K.
“Sanığın, denetim süresi içinde işlediği yeni suç nedeniyle HAGB kararının açıklanmasına karar verilmesi hukuka uygundur. Açıklanan hüküm, başta verilen ceza ile aynı olmalıdır.”
Anayasa Mahkemesi, 2016/66 Başvuru Numaralı Karar
Başvurucu, HAGB kararı sonrası kendisine adli sicil kaydı nedeniyle kamu kurumlarına girişte zorluk çıkarıldığını belirtmiştir. AYM bu kararda, HAGB'nin mahkûmiyet sonucu doğurmadığı ve sicile yansımadığı gerekçesiyle başvuruyu reddetmiştir.
6. HAGB'nin Eleştirileri ve Uygulamada Sorunlar
-
Sanığın rızasının şekli: Birçok sanık neye rıza gösterdiğini anlamadan kabul etmektedir.
-
Yargı mercilerinin HAGB’yi otomatik bir prosedür gibi kullanması, adil yargılanma ilkesine zarar verebilmektedir.
-
Mağdurlar açısından adalet duygusunu zedeleme riski vardır.
-
HAGB kararlarının, özel hukukta ve kamu görevlerinde dolaylı etkileri bulunmaktadır (özgeçmiş taramaları, güvenlik soruşturmaları vb.).
7. Sonuç ve Değerlendirme
HAGB kurumu, sanıkların ceza almadan ıslah edilmesini amaçlayan modern bir ceza hukuku yaklaşımıdır. Ancak bu kurumun amacına ulaşabilmesi, hukuka uygun uygulanmasına bağlıdır. Özellikle sanığın rızasının bilinçli alınması, mağdurun zararının gerçek anlamda telafi edilmesi ve denetim süresinin dikkatle takip edilmesi gereklidir. Yargıtay ve Anayasa Mahkemesi kararları bu konularda rehber niteliği taşımaktadır.
Makale bilgilendirme amaçlıdır. Hukuki destek için iletişime geçebilirsiniz.
