İCRA MAHKEMELERİNDE TAZYİK HAPSİ UYGULAMASI
1. Giriş
İcra hukuku, cebri icra yoluyla alacaklının hakkına kavuşmasını sağlamaya yönelik düzenlemeler içerir. Bu süreçte borçlunun bazı yükümlülüklere uymaması durumunda, mahkeme eliyle zorlama (tazyik) yollarına başvurulur. Tazyik hapsi, özellikle kişiye bağlı edimlerin yerine getirilmemesi hâlinde başvurulan önemli bir yaptırımdır.
2. Tazyik Hapsinin Hukuki Niteliği
Tazyik hapsi, infazı geciktiren veya engelleyen borçlunun iradesini hukuki sınırlar içinde zorlamak amacıyla uygulanan cezai nitelikte bir yaptırımdır. Ancak suç ve ceza kapsamında değil, daha çok ceza tehdidiyle zorlama olarak kabul edilir. Anayasa Mahkemesi ve AİHM kararlarında da, ölçülülük ilkesi çerçevesinde ele alınmaktadır.
3. Dayanak Mevzuat
-
İcra ve İflas Kanunu (İİK)
-
m. 30, 76, 338 vd.
-
-
İİK m. 344 – Tazyik hapsi hükümlerini içerir.
-
5271 sayılı CMK ve 5275 sayılı İnfaz Kanunu da kıyasen uygulanabilir.
4. Tazyik Hapsi Uygulanan Haller
Aşağıda, uygulamada en sık karşılaşılan tazyik hapsi sebepleri yer almaktadır:
| Tazyik Sebebi | Açıklama | Süre |
|---|---|---|
| Çocuk teslimine muhalefet (m. 25/2) | Mahkemece kararlaştırılan çocuk teslimine uymamak | En fazla 6 ay |
| Mal beyanında bulunmamak (m. 76) | Mal beyanında bulunmayan ya da gerçeğe aykırı beyanda bulunan borçlu | En fazla 3 aya kadar |
| Taahhüdü ihlal (m. 340) | Borçlunun ödeme taahhüdünde bulunup yerine getirmemesi | En fazla 3 ay |
| İcra emrinin ihlali (m. 338-339) | Taşınır veya taşınmaz malın teslimine ilişkin icra emrinin yerine getirilmemesi | En fazla 6 aya kadar |
5. Usulî İşlem ve Savunma Hakkı
Tazyik hapsine karar verilmeden önce borçluya:
-
Duruşma daveti gönderilir,
-
Savunma hakkı tanınır.
Bu, hukuki dinlenilme hakkı kapsamında zorunludur. Aksi hâlde hukuka aykırı bir karar verilmiş olur.
6. Tazyik Hapsinde İnfaz
-
Ceza infaz kurumlarında infaz edilir.
-
İnfaz süresince borçlu, yerine getirmediği yükümlülüğü yerine getirirse, hapisten tahliye edilir.
-
Tekrarlanabilir: Örneğin çocuk teslimine muhalefet her seferinde yeni bir tazyik hapsi doğurabilir.
7. Sonuç ve Değerlendirme
İcra mahkemelerinde tazyik hapsi, borçlunun temerrüt hâlindeki iradesini hukuk çerçevesinde etkilemeye yönelik etkin bir araçtır. Ancak, bu yaptırımın uygulanması usule uygun, savunma hakkını gözeten ve ölçülü şekilde yapılmalıdır. Özellikle çocuk teslimi, taahhüdü ihlal ve mal beyanına ilişkin uyuşmazlıklarda uygulama sıklığı fazladır ve dikkatle yürütülmelidir.
Makale bilgilendirme amaçlıdır. Hukuki destek için iletişime geçebilirsiniz.
