İnfazın Ertelenmesi (Geri Bırakılması) Nedir?

Kısa Tanım: İnfazın ertelenmesi; kesinleşmiş hapis cezasının uygulanmasının, kanunda öngörülen sebepler nedeniyle Cumhuriyet başsavcılığınca belirli bir süre için geri bırakılmasıdır. Amaç, cezanın bireyselleştirilmesi ve ölçülülük ilkesi doğrultusunda hükümlünün temel haklarının orantısız biçimde zedelenmesini önlemektir.

Hukuki Dayanak: 5275 sayılı Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı Hakkında Kanun (CGTİHK) m.16, 16/A, 17, 17/A; TCK m.57; CMK m.280/3 ve m.306.
Yetki: Kural olarak infazı yürüten yer Cumhuriyet Başsavcılığı (infaz savcılığı). Bazı hallerde mahkeme (m.17/A).

1) İnfazın Ertelenmesinin Türleri ve Şartlar

1.1. Hastalık Nedeniyle (CGTİHK m.16)

Akıl hastalığı: İnfaz geriye bırakılır; TCK m.57’ye göre sağlık kurumunda koruma ve tedavi altı (kurumda geçen süre ceza süresinden sayılır).
Diğer ağır hastalıklar: Resmî sağlık kuruluşlarında infaza devam esastır; hükümlünün hayatı için kesin tehlike varsa iyileşinceye kadar geri bırakma kararı verilebilir.
Usul: Adli Tıp Kurumu (ATK) raporu veya tam teşekküllü hastane sağlık kurulu raporunun ATK onayı + infaz savcısının kararı.
Ağır ruhsal hastalıklar: Cezaevinde yeterli tedavi imkânı yoksa Sözleşme m.3 (kötü muamele yasağı) yönünden risk doğar; uygulamada ertelenme bir takdir değil pozitif yükümlülük olarak değerlendirilmelidir.

1.2. Gebelik ve Doğum Nedeniyle (CGTİHK m.16/4-5)

Gebe olan veya doğumdan itibaren 1 yıl 6 ay geçmemiş kadınlar hakkında infaz geri bırakılır.
İstisna: Kapalı kurumda gebe kalanlardan koşullu salıverilmeye 6 yıldan fazla bulunanlar ve tehlikeli kabul edilenler; bunlar için kurum içinde uygun yerde infaz.

1.3. Çocuğun Hastalığı Nedeniyle (CGTİHK m.16/A)

Toplam 10 yıl veya daha az hapis (veya para cezası hapse çevrilen) kadın hükümlü; 18 yaşından küçük, ağır hasta/engelli ve bakıma muhtaç çocuğu varsa, toplum güvenliği bakımından ağır ve somut tehlike yoksa:
- 1 yıla kadar erteleme, her defasında en fazla 6 ay olmak üzere 4 kez uzatma (toplam azami 2 yıl).
- Yükümlülükler: Belirli bölgede ikamet, düzenli müracaat, güvence, yurt dışına çıkış yasağı vb.

1.4. Hükümlünün İsteği Üzerine (CGTİHK m.17)

Kasten suçlarda ≤3 yıl, taksirli suçlarda ≤5 yıl hapis cezaları: çağrı üzerine gelen hükümlünün istemiyle savcılıkça ertelenebilir (her defasında ≤1 yıl, en çok 2 kez).
Özel acil hallerde (yükseköğrenimin bitirilmesi, aile bireyinin ölümü/ağır hastalığıyla işletmenin yürümezliği, hükümlünün sürekli tedavi gerektiren hastalığı vb.): infaza başlanmış olsa bile iki defayı aşmamak üzere ≤1 yıl ara verilebilir.
Uygulanamaz (m.17/6): Terör, örgüt faaliyeti, cinsel dokunulmazlık suçları; mükerrirlere özgü rejim; disiplin/tazyik hapsi.

1.5. Cezaevi Koşullarında Hayatını Yalnız İdame Ettiremeyenler (CGTİHK m.16/6)

Ağır hastalık/engellilik nedeniyle kendi başına yaşamını sürdüremeyen, toplum güvenliği bakımından ağır ve somut tehlike oluşturmayan hükümlü: ATK onaylı raporla iyileşinceye kadar geri bırakma.

1.6. Askerlik Nedeniyle (CGTİHK m.117-118)

Cezanın kesinleşmesinden sonra asker edilenlerde 1 yıl ve daha az hapis ile para cezaları ve TCK m.50/1 (c-e-f) tedbirleri askerlik sonuna bırakılır.
>1 yıl hapiste erteleme yok; infazın devri ve derhal infaz prosedürü işler.

2) Kim Karar Verir? Hangi Yola Başvurulur?

Karar mercii: Kural olarak infaz savcılığı (m.16, m.16/A, m.17).
Mahkemece erteleme/durdurma (m.17/A): CMK m.280/3 (istinafta sirayet) ve m.306 (temyizde sirayet) ihtimali mevcutsa; ilk derece mahkemesinden duruşmasız karar istenebilir (itiraz yolu açık).
İtiraz/denetim: İnfaz savcısının geri bırakma/ret kararlarına karşı infaz hâkimliğine başvuru mümkündür.
Gözetim: Geri bırakma süresince sağlık durumunun periyodik raporla izlenmesi ve şart ihlallerinde kararın kaldırılması.

3) Müddetname Nedir? Nasıl İtiraz Edilir?

Müddetname, hükümlünün ceza türünü, mahsubu, koşullu salıverilme tarihini, bihakkın tahliye tarihini ve infaz rejimini gösterecek şekilde infaz müdürlüğünce düzenlenen hesap cetvelidir.

Hata İddiası: Süre hesabı, mahsup (gözaltı/tutukluluk, başka ilamlar), denetimli serbestlik/koşullu salıverme ölçütleri gibi kalemlerde hata iddiası varsa, infaz hâkimliğinden maddi hata düzeltimi talep edilir.
Usul: Dilekçe + ilamlar + önceki infaz/müddetname örnekleri + varsa ATK/kurul raporları. İnfaz hâkimi kararına karşı itiraz mümkündür.

4) İstisnalar ve Ertelemenin Kaldırılması

Uygulanamazlık: Terör; örgüt faaliyeti; cinsel dokunulmazlık suçları; mükerrirlere özgü rejim; disiplin/tazyik hapsi; adli para cezasından çevrilen bazı haller (m.17/6).
Kaldırma: Erteleme süresinde kasten yeni suçtan kamu davası açılması, yükümlülük ihlali, güvenceye aykırılık veya sağlık şartlarının ortadan kalkması hâlinde karar kaldırılır ve derhal infaz.

5) Lehe Kanun Nedeniyle İnfazın Ertelenmesi/Durdurulması

TCK m.7/2 (lehe kanun) gereği, sonradan yürürlüğe giren lehe düzenlemelerin infaza yansıması için infaz savcılığına başvuru yapılabilir; tereddütte mahkemeden karar istenir.
Pratik örnekler: Hapis-para dönüşümü; denetimli serbestliğin genişlemesi; infaz oranlarının/koşullu salıverme şartlarının hükümlü lehine değişmesi.
İşleyiş: Geçici tedbir olarak infazın durdurulması/ertelenmesi; mahkeme incelemesiyle yeni rejimin uygulanabilirliğinin belirlenmesi.

6) İçtihat Çerçevesi (Seçilmiş Eğilimler)

İnfaz safhasında lehe kanun ve infaz rejimi değişiklikleri, yalnız ceza miktarını değil infaz hükümlerini de kapsar; infaz makamları lehe düzenlemeyi dikkate almak zorundadır (örn. YCGK 2017/1-88 E., 2017/95 K.).
Uyuşturucu bulundurma gibi dosyalarda, yeni kanunun tedavi + denetimli serbestlik kombinasyonu lehe ise infazın durdurulması yoluna gidilebildiği görülür (örn. Y. 10. CD 2005/2912 E., 2005/1520 K.).
AİHM yaklaşımı: Cezaevinde uygun psikiyatrik tedavinin yokluğu Sözleşme m.3 ihlali doğurabilir; ağır psikiyatrik tabloda erteleme/dış tedavi bir pozitif yükümlülük olarak görülür.

7) Başvuru ve Belgeler – Pratik Kontrol Listesi

Zorunlu/yararlı ekler:

Kesinleşmiş ilam ve tebliğ/telif şerhleri
Müddetname (varsa eski-yeni)
ATK onaylı sağlık kurulu raporu / gebe-doğum belgeleri / çocuğun engellilik/ağır hastalık raporu (m.16/A)
İkamet ve denetim planı, güvence ödeme taahhüdü
Acil özel hal dayanakları (m.17/4: okul kaydı, ölüm/işletme belgeleri, tedavi planı vb.)

Yol Haritası (özet):

Dosya analizi → uygun erteleme zemini → yazılı talep (savcılık/m.17A’da mahkeme) → rapor/ATK onayı → şartlı erteleme + yükümlülükler → periyodik sağlık/uyum denetimi → ihlalde kaldırma.

8) Sık Sorulanlar (Kısa Yanıtlar)

“Erteleme varken çağrı kâğıdı gelir mi?” Genelde hayır; erteleme bitiminde kendiliğinden teslim sorumluluğu doğar.
“Ertelemede güvence iade olur mu?” Süresinde teslimde iade; kaçak/ihlalde Hazineye irat.
“Denetimli serbestlik ile ilişkisi?” Ayrı kurumdur; ancak ağır hastalık/yaşlılık gibi hallerde DS hükümleri lehe ise önce onlar değerlendirilebilir.
“Kaç kez uzatılır?” Türüne göre değişir: m.17’de en çok iki kez; m.16/A’da her defa ≤6 ay, toplam en çok 2 yıl.