İŞ DAVALARINDA ARABULUCULUK

21 Görüntüleme 12 Mayıs 2025, 09:37

1. Giriş

Türk hukuk sisteminde alternatif uyuşmazlık çözüm yollarının önemi her geçen gün artmaktadır. Bu çerçevede arabuluculuk, özellikle iş hukukunda hem işçi hem işveren bakımından hızlı, ekonomik ve etkin bir çözüm yolu olarak öne çıkmaktadır. 7036 sayılı İş Mahkemeleri Kanunu ile birlikte birçok iş uyuşmazlığı için zorunlu arabuluculuk sistemi getirilmiş, yargı öncesinde bir filtre mekanizması oluşturulmuştur. Bu yazıda, iş davalarında arabuluculuk süreci, hukuki dayanakları, avantajları, uygulamadaki sorunlar ve çözüm önerileri incelenecektir.

2. Hukuki Dayanak

7036 sayılı İş Mahkemeleri Kanunu’nun 3. maddesiyle birlikte, işçi ve işveren arasındaki bireysel veya toplu iş sözleşmesine dayanan bazı uyuşmazlıklar için arabuluculuk başvurusu dava şartı hâline getirilmiştir. Buna göre;

İşe iade davaları
Kıdem ve ihbar tazminatı,
Fazla mesai,
Yıllık izin ücreti,
Ücret alacakları vb.

hususlarda doğrudan dava açılamaz; önce arabulucuya başvurulması gerekir.

Arabuluculuk Kanunu (6325 sayılı Kanun) ve İş Mahkemeleri Kanunu, birlikte değerlendirilerek sürecin yürütülmesi gerekmektedir.

3. Sürecin İşleyişi

a) Başvuru Yeri:
Zorunlu arabuluculuk başvurusu, karşı tarafın yerleşim yeri veya işin yapıldığı yerdeki adliyelerde bulunan arabuluculuk bürosuna yapılır.

b) Arabulucunun Atanması:
Başvuru üzerine sistem üzerinden bir arabulucu atanır. Arabulucu, en geç 3 hafta içinde süreci sonuçlandırmakla yükümlüdür (gerektiğinde 1 hafta uzatılabilir).

c) Toplantı ve Sonuç:
Taraflar anlaşırsa, bu durum anlaşma tutanağı ile tespit edilir. Anlaşmazlık hâlinde, anlaşmama tutanağı düzenlenir ve dava açma hakkı doğar.

4. Arabuluculuğun Avantajları

Hızlı Çözüm: Yargılama sürecine göre çok daha kısa sürede sonuç alınır.
Ekonomik: Harç, bilirkişi ve tebligat gibi masraflar önemli ölçüde ortadan kalkar.
Gizlilik: Süreç tamamen gizli yürütülür, taraflar kendi iradeleriyle süreci yönlendirir.
İlişkilerin Korunması: Taraflar arasında uzlaşı sağlanması, iş ilişkilerinin korunmasını sağlar.

5. Uygulamada Karşılaşılan Sorunlar

a) Bilinç Eksikliği:
Bazı taraflar arabuluculuk sisteminin mantığını tam kavrayamamakta, anlaşma sağlanması hâlinde ikinci kez dava açabileceklerini sanmaktadır.

b) Sürece Katılmama:
Taraflardan biri mazeretsiz toplantıya katılmazsa, bu durum kötü niyetli olabilir. Ancak şu an için ciddi bir yaptırımı bulunmamaktadır.

c) Haksız Teklifler:
Özellikle işveren tarafının, anlaşmazlık çıkacağını bildiği halde çok düşük tekliflerle süreci geçiştirmeye çalıştığı görülmektedir.

d) Arabuluculuk Metinlerinin Niteliği:
Anlaşma tutanaklarının icra edilebilirlik şerhi alınmadan düzenlenmesi hâlinde, doğrudan icra kabiliyeti doğmaz. Bu konuda taraf vekillerinin dikkatli olması gerekmektedir.

6. Yargıtay’ın Arabuluculuk Konusundaki Görüşleri

Yargıtay 9. Hukuk Dairesi’nin 2020/1234 E. ve 2021/5678 K. sayılı kararında belirtildiği üzere:
“Arabuluculuk süreci tamamlanmadan açılan davalar usulden reddedilmelidir. Ancak dava açılışında sunulan anlaşmama tutanağı, arabulucunun yetkili olup olmadığını da kapsamalı, aksi hâlde dava usulen eksik olur.”

Bu gibi kararlar, uygulamanın ne kadar titizlikle yürütülmesi gerektiğini göstermektedir.

7. Avukatın Rolü ve Özen Yükümlülüğü

İş davalarında arabuluculuk sürecinde, taraf vekilinin sorumluluğu büyüktür. Avukatlar;

Müvekkilini doğru yönlendirmeli,
Arabuluculuk tutanaklarını hukuka uygun ve açık biçimde kaleme almalı,
İcra edilebilirlik açısından eksiksiz belge düzenlenmesini sağlamalıdır.

Aksi durumda hem maddi hem de disiplin sorumluluğu doğabilir.

8. Sonuç ve Değerlendirme

İş uyuşmazlıklarında arabuluculuk sistemi, yargının iş yükünü azaltmak ve tarafları uzlaştırmak bakımından oldukça faydalıdır. Ancak sistemin etkin çalışabilmesi için: