ISLAH KURUMU (HMK m.176) ve UYGULAMA ALANI
1. Giriş
Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun 176. maddesinde düzenlenen ıslah kurumu, tarafların usul işlemlerindeki eksiklikleri, yanlışlıkları veya hataları gidermelerine olanak tanıyan, önemli bir usuli kazanılmış hak niteliğindedir. Islah, davanın esasına girilmesini sağlamak ve usuli engelleri kaldırmak amacıyla başvurulan etkili bir yoldur.
2. Islahın Tanımı ve Amacı
Islah, tarafların yapmış oldukları usul işlemlerini tamamen veya kısmen düzeltmelerine imkân tanıyan, tek taraflı ve kesin bir beyan niteliği taşıyan haktır. Amaç, hatalı ya da eksik yapılan işlemleri düzeltmek suretiyle davada usul ekonomisi ve hakkaniyetin sağlanmasıdır.
3. Hukuki Dayanak
Islah, 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun 176-182. maddeleri arasında düzenlenmiştir. Temel hüküm şu şekildedir:
HMK m.176 – "Taraflardan her biri, yapmış olduğu usul işlemlerini tamamen veya kısmen ıslah edebilir."
4. Islahın Şartları
a) Islah Yetkisi Olan Taraflar
-
Islah hakkı yalnızca taraflara aittir.
-
Mahkeme kendiliğinden ıslah yapamaz.
-
Tarafların vekilleri, açık vekâletnamesinde ıslah yetkisi varsa bu işlemi yapabilir.
b) Islah Zamanı
-
Dava sırasında yalnızca bir kez yapılabilir.
-
Ancak, ıslah ilk derece mahkemesinin hükmü verilmeden önce yapılmalıdır.
-
Süreyle sınırlı değildir, yani dava süresi içinde her zaman yapılabilir (karar verilinceye kadar).
c) Islahın Şekli
-
Dilekçeyle veya duruşmada sözlü olarak tutanağa geçirilmek suretiyle yapılabilir.
-
Sözlü ıslah derhal tutanağa geçirilmeli ve net biçimde belirtilmelidir.
5. Islahın Konusu
-
Dava dilekçesi
-
Cevap dilekçesi
-
Delil bildirimi
-
Talepler (dava değeri, talep konusu)
-
Hukuki nitelendirme
-
Maddi hatalar
Örnek: Davacı, 10.000 TL alacak talep etmişse, yargılama sürecinde bu miktarı ıslah yoluyla 50.000 TL’ye çıkarabilir.
6. Islahın Sınırları
-
Tekrarı mümkün değildir (bir kere yapılabilir).
- Islah yoluyla yapılan değişiklik geriye dönük sonuç doğurmaz.
-
Islah edilen beyanın karşı tarafı mağdur etmemesi gerekir – aksi takdirde karşı tarafa süre verilmesi zorunludur.
7. Islah ile Talep Artırımı ve Harç
-
Talep artırımı yapılırsa, eksik harcın tamamlanması gerekir.
8. Islahın Hüküm ve Sonuçları
-
Islah edilmiş işlem, ilk yapılan işlemin yerine geçer.
-
Mahkeme, artık ıslah edilen beyana göre karar verir.
-
Islah, yapılana kadar olan işlemleri yok saymaz, sadece değiştirir.
-
Karşı tarafın muvafakati aranmaz.
9. Islah Edilemeyecek Haller
-
Kesinleşmiş kararlara karşı
-
Temyiz ya da istinaf dilekçeleri
-
İcra takip işlemleri
-
HMK dışı yargı yollarında (örneğin ceza yargılamasında)
10. Islahın İstinaf ve Temyizde Etkisi
-
Islah, istinaf veya temyiz sürecinde yapılamaz.
-
Ancak, karar düzeltme sebeplerinden biri ıslahın dikkate alınmaması olabilir.
-
Islah yapılmadan talep artırımı yapılmışsa, istinaf veya temyizde talep edilen fazla miktar dinlenemez (HMK m.355).
11. Yargıtay Kararları Işığında Islah
Yargıtay ......
“Dava konusu alacak miktarının ıslah yoluyla artırılması mümkündür. Ancak, artan miktar için eksik harç tamamlanmalıdır.”
Yargıtay .........
“Islah bir defaya mahsus bir haktır. Aynı taraf, aynı davada ikinci kez ıslah yapamaz.”
12. Sonuç
Islah kurumu, taraflara yargılamayı usulüne uygun biçimde devam ettirme ve taleplerini doğru şekilde mahkemeye iletme imkânı tanır. Ancak bu hakkın tek seferlik olması, usul kurallarına sıkı sıkıya bağlı şekilde kullanılması gerektiğini göstermektedir. Eksik harç, süre, şekil ve yetki unsurlarına dikkat edilmemesi, ıslahın hukuki sonuç doğurmamasına neden olabilir.
Makale bilgilendirme amaçlıdır. Hukuki destek için iletişime geçiniz.
