İYİ NİYET (HÜSNİNİYET) KAVRAMI: HUKUKİ KORUMA SINIRI VE UYGULAMA ALANLARI

12 Görüntüleme 14 Temmuz 2025, 10:37

GİRİŞ

Hukukumuzda yalnızca hakkı olan değil, hakkı olduğu sanısıyla hareket eden kişi de bazı durumlarda korunabilir. Bu korumanın temel dayanağı, iyi niyet (hüsnüniyet) kurumudur.

Türk Medeni Kanunu (TMK) iyi niyetli kişiyi birçok konuda korurken, kötü niyetli veya ihmalde bulunan kişiye bu korumayı sağlamaz. Bu yazıda iyi niyetin hukuki niteliği, şartları, korunduğu ve korunmadığı haller, Yargıtay kararları ışığında değerlendirilecektir.

I. TANIM VE KANUNİ DAYANAK

TMK m.3:

“Kanunun iyiniyete hukukî sonuçlar bağladığı durumlarda, asıl olan iyi niyetin varlığıdır. Ancak, bir hakkın kazanılmasında iyi niyet, onun varlığının öğrenilmesiyle ortadan kalkar.”

Tanım:

İyi niyet, bir hakkı kazanırken hakkın başkasına ait olduğunu bilmemek ve bilmesi de gerekmemek hâlidir.

II. İYİ NİYETİN UNSURLARI

1. Bilgisizlik (subjektif unsur):

Kişi, hakkın başkasına ait olduğunu gerçekten bilmemelidir.

2. Bilmemek kusurlu olmamalıdır (objektif unsur):

Kişinin, hakkın başkasına ait olduğunu bilecek durumda olmaması gerekir.
→ Yani makul bir insanın dikkatini göstermelidir.

III. HANGİ HALLERDE KORUNUR?

1. Tapu siciline güven ilkesi

İyi niyetle tapudan taşınmaz alan üçüncü kişi, önceki yolsuzluğu bilmediği sürece korunur.

Yargıtay

“Yolsuz tescil nedeniyle tapudan mülkiyet kazanan kişi, iyiniyetliyse korunur.”

2. Zilyetlikten doğan kazanım

Taşınır eşyada, iyiniyetli üçüncü kişi zilyetlik yoluyla mülkiyet kazanabilir.

3. Rehin hakkının korunması

Zilyet rehinde iyiniyetli üçüncü kişi rehin hakkını geçerli şekilde kazanabilir.

IV. İYİ NİYETİN KORUNMADIĞI HALLER

İyi niyetli olmak iddiası gerçeğe aykırıysa
Kaba ihmalkârlık varsa (örneğin tapu iptal davası devam ederken alım yapılması)
Fiilî elbirliği mülkiyet ilişkilerinde
Kamunun bilgisi dâhilindeki yolsuzluklarda

Yargıtay

“Tapu iptal davasının devam ettiğini bilen kişi, iyiniyetli sayılamaz.”

V. İYİ NİYETİN SON BULMASI

Gerçeğin öğrenilmesiyle sona erer.
Öğrenmeden sonra kazanım yapılırsa koruma sona erer.
Noterden ihtarname, dava dilekçesi, resmî tebligat gibi öğrenme yolları önemlidir.

VI. İYİ NİYETİN UYGULAMADAKİ ÖNEMİ

✔️ Tapuda yolsuz tescile rağmen mal edinme

✔️ Taşınır mülkiyetinde malın üçüncü kişiden satın alınması

✔️ İyiniyetli veraset yoluyla kazanım

✔️ Hatalı icra satışlarından sonra edinim

✔️ Kambiyo senedinin iyiniyetle iktisabı

VII. DEĞERLENDİRME

İyi niyet kurumu, hukuk güvenliğini sağlamak, dürüstlük kuralını yaşatmak ve dolaşım ekonomisini desteklemek amacıyla sistemimize yerleştirilmiş önemli bir ilkedir. Ancak bu koruma, körü körüne yapılan işlemleri değil, dürüst, makul ve dikkatli kişileri korur.

Avukat olarak müvekkilin iyiniyetini:

Tebligatlara, tapu kayıtlarına, icra kayıtlarına ulaşarak belgelemeli,
İyiniyeti bozacak bilgi ve belgeleri fark ettiğinde işlem yapılmamasını sağlamalıyız.

SONUÇ

İyi niyet, Medeni Hukuk’un koruyucu zırhlarından biridir; ancak bu zırh kötü niyetli ya da ihmalkâr kişiler için geçerli değildir.
Tapu, zilyetlik, rehin, senet gibi işlemlerde avukatların bu kurumu etkin şekilde kullanmaları, müvekkil haklarını korumada belirleyici olabilir.