KAMU DAVASININ AÇILMASININ ERTELENMESİ (CMK m.171/2): HUKUKİ NİTELİK, KOŞULLAR VE UYGULAMA SORUNLARI
1. Giriş
Ceza yargılaması sistemimizde, soruşturma aşamasında kamu davasının açılıp açılmaması, Cumhuriyet savcısının takdirindedir. Ancak bazı durumlarda savcı, elde edilen delillere göre kamu davası açmak yerine kamu davasının açılmasının ertelenmesi (CMK m.171/2) kurumunu devreye sokabilir. Bu mekanizma, ceza yargılamasında “önleyici müdahale” niteliği taşıyan alternatif bir çözüm yolu olarak işlev görmektedir.
2. Hukuki Dayanak
Kamu davasının açılmasının ertelenmesi, 5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu’nun 171. maddesinin 2. fıkrasında düzenlenmiştir:
“Soruşturulması ve kovuşturulması şikâyete bağlı olup üst sınırı üç yılı geçmeyen hapis cezasını gerektiren bir suç sebebiyle, şikâyet edilmiş olsa bile, failin daha önce kasıtlı bir suçtan mahkûm olmamış olması, soruşturma konusu suçtan dolayı kamu davası açılmasının ertelenmesi halinde tekrar suç işlemeyeceği kanaatine varılması ve mağdurun uğradığı zararın aynen iade, suçtan önceki hale getirme veya tazmin suretiyle tamamen giderilmiş olması hâlinde, Cumhuriyet savcısı kamu davasının açılmasını erteleyebilir.”
3. Kurumun Amacı
Bu kurumun amacı; küçük ve önemsiz suçlarda, failin cezalandırılması yerine topluma kazandırılmasını, mağdurun ise süratli şekilde zararının giderilmesini sağlamaktır. Böylelikle yargı sürecinin yükü azaltılır, taraflar yargılamanın yıpratıcı etkilerinden korunur.
4. Uygulanma Koşulları
CMK 171/2’ye göre kamu davasının açılmasının ertelenebilmesi için aşağıdaki şartların birlikte gerçekleşmesi gerekir:
-
❖ Suçun şikâyete bağlı olması
-
❖ Suçun üst sınırının 3 yıl veya daha az hapis cezasını gerektirmesi
-
❖ Şüphelinin daha önce kasıtlı bir suçtan mahkûm olmamış olması
-
❖ Yeniden suç işlemeyeceği yönünde olumlu kanaat
-
❖ Mağdurun zararı aynen iade, eski hale getirme ya da tazmin yoluyla tamamen giderilmiş olmalı
Savcının bu şartların sağlandığını takdir etmesi hâlinde, 3 yıllık bir denetim süresiyle kamu davasının açılmasını erteleyebilir.
5. Hukuki Sonuçları
-
Kamu davası açılmamış olur, yani kişi hakkında dava dosyası açılmaz.
-
Şüpheli, 3 yıl boyunca suç işlemezse, dava hiç açılmamış sayılır.
-
Bu süreçte suç işlenirse, savcı kamu davası açmakta serbesttir.
-
Erteleme kararı, hüküm niteliğinde değildir; suç sabıkaya geçmez, kişi hükümlü sayılmaz.
6. Uygulamada Yaşanan Sorunlar
-
✅ Savcının keyfî takdir yetkisi: Özellikle “yeniden suç işlemeyeceği kanaati” sübjektif olarak değerlendirilmektedir.
-
✅ Mağdurun zararının tespiti konusunda farklı uygulamalar söz konusudur.
-
✅ Şüpheli lehine olan bu kurumun yeterince tanınmaması nedeniyle birçok avukat ve şüpheli, bu yoldan faydalanamamaktadır.
-
✅ Mağdurun ikna edilmesinde zorluk yaşanabilmektedir.
7. Yargıtay Kararlarında Erteleme Kurumu
???? Yargıtay 15. Ceza Dairesi, 2019/4725 E., 2020/3675 K.
“Mağdurun zararı şüpheli tarafından tamamen giderildiği ve diğer koşulların da gerçekleştiği gözetildiğinde, kamu davasının açılmasının ertelenmesi hükümleri değerlendirilmeden doğrudan iddianame düzenlenmesi isabetsizdir.”
???? Yargıtay 19. Ceza Dairesi, 2021/10382 E., 2022/438 K.
“Sanığın sabıkasız oluşu ve zararın giderilmiş olması dikkate alındığında, CMK 171/2 uyarınca kamu davasının açılmasının ertelenmesi seçeneği değerlendirilmeden kamu davası açılması hukuka aykırıdır.”
8. Sonuç ve Değerlendirme
Kamu davasının açılmasının ertelenmesi, hem failin yeniden suç işlemesinin önlenmesinde hem de mağdurun hızlı şekilde zararının giderilmesinde etkin bir araçtır. Ancak uygulamada savcıların farklı değerlendirme kriterleri kullanması, bu kurumun homojen biçimde uygulanmasını engellemektedir. Gerek avukatların gerekse savcılık makamının, bu kurumu etkin ve dengeli biçimde uygulaması gerekmektedir.
Makale bilgilendirme amaçlıdır. Hukuki destek için iletişime geçebilirsiniz.
