KARAYOLLARI TRAFİK KANUNU’NA GÖRE ASLİ VE TALİ KUSURUN HUKUKİ NİTELİĞİ
1. Giriş
Trafik kazalarının hukuki ve cezai sorumluluk doğurması, kazaya karışan kişilerin kusur durumlarının tespiti ile yakından ilişkilidir. Bu bağlamda, asli kusur ve tali kusur ayrımı, Karayolları Trafik Kanunu ve bağlı mevzuatlar çerçevesinde önem arz etmektedir. Kusur oranı, hem ceza yargılamasında sorumluluğun belirlenmesinde hem de tazminat hukukunda zararın paylaştırılmasında belirleyici rol oynamaktadır.
2. Kusurun Tanımı ve Hukuki Dayanağı
Kusur; bir kişinin trafik kurallarını ihlal ederek, kazanın meydana gelmesinde etkili olmasıdır. Türk hukukunda kusur kavramı, Borçlar Kanunu, Karayolları Trafik Kanunu ve Türk Ceza Kanunu ile birlikte değerlendirilir. Özellikle 2918 sayılı Karayolları Trafik Kanunu (KTK) ve Karayolları Trafik Yönetmeliği, kusurun belirlenmesine dair somut ölçütler sunar.
3. Asli ve Tali Kusur Ayrımı
Asli kusur, kazaya neden olan temel ve ağır trafik kuralı ihlalidir. Bu tür ihlallerin varlığında, sürücünün kazanın meydana gelmesindeki etkisi büyük ve belirleyicidir.
Tali kusur ise, kazanın oluşumuna etkisi olan ancak tek başına kazaya neden olmayan, ikincil düzeydeki ihlallerdir.
Bu ayrım, özellikle bilirkişi raporlarında ve sigorta şirketlerinin sorumluluk değerlendirmelerinde kritik önemdedir.
4. Asli Kusur Halleri (KTK ve Yönetmeliğe Göre)
Karayolları Trafik Yönetmeliği’nin Ek-3 maddesinde düzenlenen asli kusur halleri, aşağıda başlıca başlıklar altında toplanabilir:
-
Kırmızı ışık ihlali yapmak
-
Alkollü ya da uyuşturucu madde etkisindeyken araç kullanmak
-
Şerit ihlali (ters yöne girmek)
-
Hatalı sollama
-
Dur levhasına uymamak
-
Geçiş üstünlüğüne sahip araca yol vermemek
-
Tali yoldan çıkan aracın ana yoldaki araca yol vermemesi
-
Yayaya geçiş hakkı tanımamak
-
Aşırı hız yapmak (belirlenen hız sınırının çok üzerinde gitmek)
-
Arkadan çarpma
Bu haller, Yargıtay kararlarında da “asli” kabul edilmekte ve sürücünün kazaya sebebiyet verme noktasındaki birincil sorumluluğunu ortaya koymaktadır.
5. Tali Kusur Halleri ve Etkisi
Tali kusur, örneğin sinyal vermeden şerit değiştirmek gibi, tek başına kazaya neden olmayan, ancak diğer kusurlarla birleştiğinde kazaya katkısı bulunan davranışlardır. Tali kusur, maddi ve manevi tazminat miktarının belirlenmesinde indirime sebep olabilir, ancak genellikle cezai sorumluluk açısından asli kusur kadar ağır değerlendirilmez.
6. Yargıtay Kararlarıyla Asli Kusur Örnekleri
-
Yargıtay 12. Ceza Dairesi, E.2022/3045, K.2022/4657: “Kırmızı ışık ihlali yapan sürücünün asli kusurlu olduğu, diğer tarafın tali kusurunun cezada indirim sebebi olamayacağı...”
-
Yargıtay 17. Hukuk Dairesi, E.2019/1750, K.2020/2569: “Ana yolda seyreden araca tali yoldan çıkan ve dur levhasına uymayan sürücünün %100 asli kusurlu olduğu…”
7. Sonuç
Karayolları Trafik Kanunu ve uygulamadaki Yargıtay kararları, asli kusur kavramını kazaya doğrudan sebebiyet veren ağır trafik kuralı ihlalleri olarak kabul etmektedir. Bu kusurlar, gerek cezai sorumlulukta, gerekse tazminat sorumluluğunda belirleyici rol oynar. Tali kusurlar ise kazaya katkı sunan ancak başlı başına sebep olmayan daha hafif ihlallerdir. Özellikle trafik kazası dosyalarında, bilirkişi raporlarının bu ayrımı yapması ve tarafların kusur oranlarını somutlaştırması büyük önem taşımaktadır.
Makale bilgilendirme amaçlıdır. Hukuki destek için iletişime geçebilirsiniz.
