ÖZEL BELGEDE SAHTECİLİK SUÇU: HUKUKİ ÇERÇEVE VE UYGULAMADAKİ SORUNLAR

12 Görüntüleme 11 Haziran 2025, 10:33

1. GİRİŞ

Sahtecilik suçları arasında yer alan özel belgede sahtecilik suçu, bireyler arasındaki hukuki ilişkilerde güveni zedeleyen ciddi bir eylemdir. Devlet tarafından düzenlenmeyen, fakat özel kişilerin kendi aralarında hukuki sonuç doğurmak amacıyla oluşturdukları belgelerin sahte olarak düzenlenmesi veya değiştirilmesi durumunda söz konusu olur. Türk Ceza Kanunu’nun 207. maddesinde düzenlenmiş olan bu suç tipi, kamu güvenini değil, daha çok özel hukuki güveni ve belgeye dayalı işlemlerde dürüstlüğü korumayı amaçlar.

2. SUÇUN KANUNİ DAYANAĞI VE KORUNAN HUKUKİ DEĞER

2.1. TCK m. 207 Hükmü

“Bir özel belgeyi sahte olarak düzenleyen, gerçek bir özel belgeyi başkalarını aldatacak şekilde değiştiren veya sahte özel belgeyi kullanan kişi, bir yıldan üç yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır.”

2.2. Korunan Hukuki Değer

Resmi belgede sahtecilik suçundan farklı olarak, burada doğrudan kamu güveni değil, kişiler arası özel güven ve özel hukuki ilişkilerin güvenilirliği korunmaktadır. Belgeye dayalı işlemlerde tarafların dürüstlük ve güven temelinde hareket etmeleri sağlanmak istenir.

3. SUÇUN UNSURLARI

3.1. Fail ve Mağdur

Suçun faili herkes olabilir; özel belgede sahtecilik suçu herkes tarafından işlenebilir suçlardandır. Failin kamu görevlisi olması özel bir anlam taşımaz. Mağdur ise, sahte belgeyle hak kaybına uğrayan kişidir; bu doğrudan belirli bir şahıs olabileceği gibi, haksız işlemin karşı tarafı da olabilir.

3.2. Belge Kavramı ve Özel Belge Tanımı

Kanunda “özel belge” tanımlanmamıştır. Yargıtay ve doktrine göre özel belge, kamu görevlisi dışında kişiler tarafından düzenlenen, özel ilişkilerde hukuki delil teşkil eden yazılı belgelerdir.
Örnekler:

El yazısı ile düzenlenmiş senet
Kiralama sözleşmesi
El yazısı ile düzenlenmiş borç ikrarı
Özel anlaşmalar, vekaletnameler (noter onayı olmayan)

Özel belgede sahtecilik için önemli olan, belgenin hukuki sonuç doğurabilecek nitelikte olmasıdır. Kişisel mektuplar veya yazışmalar özel belge niteliği taşımaz.

3.3. Maddi Unsurlar

Suç şu üç şekilde işlenebilir:

Sahte özel belge düzenleme (örneğin başkasının adına sahte senet hazırlamak)
Gerçek özel belgeyi aldatıcı biçimde değiştirme (örneğin tarih veya miktar değiştirmek)
Sahte özel belgeyi kullanma (örneğin dava dosyasına sunmak veya icraya vermek)

Belgede aldatıcılık niteliği taşıyan bir değişiklik veya düzenleme olması gerekir. Yargıtay’a göre aldatıcılık unsuru taşımayan basit değişiklikler, suç oluşturmaz.

3.4. Manevi Unsur

Özel belgede sahtecilik yalnızca kasten işlenebilir. Failin sahte belge düzenlediğini veya kullandığını bilerek ve isteyerek hareket etmesi gerekir. Taksirle işlenemez. Saik önemli değildir; yani menfaat sağlama amacı olmasa da suç oluşur.

4. KULLANMA FİİLİ VE ZAMANSAL İLİŞKİ

Özel belgede sahtecilik suçunda, sahte belgeyi yalnızca düzenlemek yeterli olabilir. Ancak bazı durumlarda kullanma fiili de ayrıca bir suç olarak cezalandırılır. Kullanma fiili, ayrı ve bağımsız bir suç değil, sahteciliğin bir görünümüdür; fakat bazı durumlarda ayrı dava konusu olabilir (örneğin senedin takibe konması).

Yargıtay’a göre, kullanma fiili ayrı bir tarih ve fiil içeriyorsa, zaman bakımından da ayrılıyorsa, suç zinciri veya içtima hükümleri uygulanabilir.

5. NİTELİKLİ HALLER, TEŞEBBÜS, İÇTİMA VE İŞTİRAK

5.1. Nitelikli Haller

TCK 207’de özel olarak düzenlenmiş bir nitelikli hal bulunmaz. Ancak uygulamada bazı durumlar cezanın artırılmasını gerektirebilir:

Aynı eylemle birden fazla kişiye zarar verilmesi (zincirleme suç)
Dolandırıcılık amacıyla kullanılması (nitelikli dolandırıcılıkla birlikte değerlendirilmesi)

5.2. Teşebbüs

Sahte belge hazırlandığı halde henüz kullanılmamışsa ve suç tamamlanmamışsa, teşebbüs hükümleri (TCK m. 35) uygulanır.

5.3. İçtima

Özel belgeyle başka bir suç işlenirse (örneğin sahte senetle dolandırıcılık), gerçek içtima uygulanır. Her suç ayrı ayrı cezalandırılır.

5.4. İştirak

Azmettirme, yardım etme, birlikte yapma gibi iştirak halleri geçerlidir. Belgede sahteciliği başkasına yaptıran da cezai sorumluluk taşır.

6. UYGULAMADA KARŞILAŞILAN SORUNLAR

Belgenin özel mi resmi mi olduğu tespiti:
Noterde imzalanmamış, ama noter önünde imzalanmış gibi gösterilen belgeler bu ayrımı zorlaştırmaktadır.
Senetlerde sahte imza ve inkâr:
İcra takibine konu edilen senetlerde borçlunun imzayı inkâr etmesi hâlinde, adli tıp ve grafoloji raporları kaçınılmaz hale gelmektedir.
Sahtecilik ile alacak davası ilişkisi:
Sahte belgelerin dayanak olduğu davalarda, ceza davasının sonucu hukuk davasına doğrudan etki edebilmektedir.

7. SONUÇ VE DEĞERLENDİRME

Özel belgede sahtecilik suçu, günümüzde sıklıkla özellikle senet, sözleşme ve vekaletname gibi belgeler üzerinde işlenmektedir. Bu suç tipi, hem bireyler arası güvenin sarsılmasına neden olmakta hem de hukuk sistemine olan inancı zedelemektedir. Türk Ceza Hukuku sisteminde TCK m. 207 ile düzenlenen bu suç tipi, basit görünmekle birlikte uygulamada karmaşık sorunlara yol açmaktadır. Özellikle Yargıtay kararları, aldatıcılık niteliği, belge kavramı ve sahtecilik şekilleri bakımından önemli ölçütler sunmaktadır.