Sigorta Tahkim Komisyonu ve Başvuru Süreci: Hukuki Niteliği, Uygulama Esasları ve Sonuçları
1. Giriş
Sigorta sözleşmelerinden doğan uyuşmazlıkların çözümünde, klasik yargı yoluna alternatif olarak geliştirilen sigorta tahkimi, hem hız hem de maliyet açısından taraflara önemli avantajlar sunmaktadır. Bu kapsamda, Sigorta Tahkim Komisyonu, sigorta sözleşmelerine ilişkin uyuşmazlıkların kısa sürede ve uzman hakemler aracılığıyla çözümlenmesini amaçlayan bir mekanizma olarak 5684 sayılı Sigortacılık Kanunu ile hukuk sistemimizde yerini almıştır.
Bu sistem, mahkemelere nazaran daha pratik ve teknik bilgiye dayalı bir yargılama süreci sunarken; verilen kararların mahkeme kararı niteliğinde (ilam etkisinde) olması, tahkimin önemini artırmaktadır.
2. Sigorta Tahkim Komisyonunun Hukuki Dayanağı ve Niteliği
Sigorta Tahkim Komisyonu, 5684 sayılı Sigortacılık Kanunu’nun 30. maddesi uyarınca, Türkiye Sigorta, Reasürans ve Emeklilik Şirketleri Birliği nezdinde kurulmuştur. Ayrıca, 26616 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan “Sigortacılıkta Tahkime İlişkin Yönetmelik” de Komisyonun yapısını, görevlerini ve başvuru usulünü ayrıntılı biçimde düzenlemiştir.
Komisyon, bağımsız ve tarafsız bir tahkim merciidir. Ancak klasik tahkimden farklı olarak; burada taraflar hakemleri doğrudan seçmez, hakemler Komisyon tarafından belirlenir. Bu yönüyle “kurumsal tahkim” karakteri taşır.
3. Sigorta Tahkimine Başvuru Şartları
Sigorta tahkimine başvurabilmek için öncelikle uyuşmazlığın sigorta sözleşmesinden kaynaklanması ve tahkim sistemine üye bir sigorta kuruluşu ile ilgili olması gerekir. Ayrıca, Kanun’un 30/13. maddesi gereği sigorta tahkimine doğrudan başvuru yapılamaz; önce sigorta şirketine yazılı başvuru yapılmalı ve şu koşullar oluşmalıdır:
-
Sigorta şirketine talepler belgeleriyle iletilmiş olmalıdır.
-
Şirket, 15 gün içinde talebi cevapsız bırakmış olmalı veya reddetmelidir.
-
Uyuşmazlık hakkında daha önce mahkemeye veya Tüketici Hakem Heyetine başvurulmamış olmalıdır.
-
Sigorta kuruluşu, Sigorta Tahkim sistemine üye olmalıdır.
Bu şartlar oluşmadıkça Komisyona yapılan başvuru ön incelemede reddedilir ve başvuru ücretinin %90’ı iade edilir.
4. Sigorta Tahkim Komisyonuna Kimler Başvurabilir?
Komisyona başvuru hakkı, sigorta ettiren, sigortadan menfaat sağlayan veya sigorta sözleşmesinden doğrudan etkilenen kişilere tanınmıştır. Başvuru bizzat veya vekil aracılığıyla (avukatla) yapılabilir. Uygulamada sürecin teknik yönleri nedeniyle başvurunun avukat aracılığıyla yapılması önerilir.
5. Başvuru Usulü ve Gerekli Belgeler
Başvurular;
-
Komisyon merkezine,
-
Başvuranın ikamet ettiği yerdeki büroya,
-
Rizikonun gerçekleştiği yerdeki büroya
yapılabilir. Başvuruda bulunması gereken temel belgeler şunlardır:
-
Sigorta Tahkim Komisyonu başvuru formu (ıslak imzalı),
-
Kimlik fotokopisi,
-
Olayı ve talepleri içeren dilekçe,
-
Sigorta poliçesi örneği,
-
Delil ve ispat unsurları (eksper raporu, fotoğraf, tutanak vb.),
-
Sigorta şirketine yapılan başvuru ve red/cevapsız kaldığına dair belge,
-
Başvuru ücretinin yatırıldığına dair makbuz,
-
Avukatla yapılan başvurularda vekaletname ve baro pulu.
6. Başvuru Ücreti ve Masraflar
Komisyona yapılacak başvurularda belirli bir ücret ödenir. Ücret miktarı uyuşmazlık değerine göre değişir:
| Uyuşmazlık Miktarı | Başvuru Ücreti |
|---|---|
| 0 – 5.000 TL | 100 TL |
| 5.001 – 10.000 TL | 250 TL |
| 10.001 – 20.000 TL | 350 TL |
| 20.001 TL ve üzeri | Uyuşmazlık tutarının %1,5’i (en az 350 TL) |
Başvurunun ön inceleme aşamasında reddi veya vazgeçilmesi durumunda ücretin büyük bölümü iade edilir.
7. Başvuru Süresi ve Zamanaşımı
Sigorta tahkimine başvuru için özel bir süre öngörülmemiştir. Bu nedenle, genel hükümler çerçevesinde Borçlar Kanunu’ndaki 10 yıllık zamanaşımı süresi uygulanır. Ancak sigorta sözleşmesinden doğan özel zamanaşımı süreleri (örneğin trafik sigortasında 2 yıl) dikkate alınmalıdır.
Sigorta şirketine yapılan başvurunun reddinden veya 15 günlük sürenin geçmesinden sonra her zaman tahkim başvurusunda bulunmak mümkündür.
8. Sigorta Tahkim Komisyonu’nda Yargılama Usulü
Başvuru yapıldıktan sonra dosya raportör tarafından ön incelemeye alınır. Raportör;
-
Başvuru şartlarının mevcut olup olmadığını,
-
Uyuşmazlığın daha önce başka bir merciye taşınıp taşınmadığını,
-
Belgelerin tam olup olmadığını inceler.
Ön incelemeden geçen dosyalar hakem veya hakem heyetine gönderilir.
-
15.000 TL’nin altındaki uyuşmazlıklarda tek hakem,
-
15.000 TL ve üzerindekilerde en az üç kişilik hakem heyeti görevlendirilir.
Hakem veya heyet, taraflardan ek bilgi isteyebilir, bilirkişi incelemesi yaptırabilir ve nihai kararı en geç 4 ay içinde vermekle yükümlüdür.
9. Karara İtiraz ve Temyiz
Hakem kararları uyuşmazlık değerine göre şu şekilde itiraza tabi tutulur:
| Uyuşmazlık Değeri | Hakem Kararına İtiraz | Temyiz (Yargıtay’a Başvuru) |
|---|---|---|
| 0 – 5.000 TL | Mümkün değil | Mümkün değil |
| 5.001 – 40.000 TL | Mümkün | Mümkün değil |
| 40.001 TL ve üzeri | Mümkün | Mümkün |
İtiraz süresi, kararın tebliğinden itibaren 10 iş günüdür. İtiraz, üç kişilik itiraz hakem heyeti tarafından iki ay içinde karara bağlanır.
Eğer uyuşmazlık değeri 40.000 TL’nin üzerindeyse, itiraz hakem heyeti kararı temyize taşınabilir.
10. Tahkim Kararının İcrası
Hakem kararı kesinleştiğinde ilam hükmündedir ve doğrudan ilamlı icra yoluyla uygulanabilir.
Karara itiraz edilmemesi hâlinde, sigorta şirketinin malvarlığına haciz konulabilir veya banka hesaplarından tahsilat yapılabilir.
Ancak karara yapılan itiraz, icra sürecini durdurur.
11. Hakemlerin Tarafsızlığı ve Reddedilmesi
Tarafsızlıktan şüphe edilmesi hâlinde taraflar, hakemin reddi talebinde bulunabilir. Bu talep, red sebebinin öğrenilmesinden itibaren 15 gün içinde yazılı olarak yapılmalıdır. Hakemlerin, taraflarla çıkar ilişkisi bulunmamalı; olay hakkında önceden görüş belirtmemelidir.
Tarafsızlık ilkesine aykırı davranan hakemler hakkında Sigortacılık Kanunu uyarınca görevden alma ve disiplin yaptırımları uygulanır.
12. Değerlendirme ve Sonuç
Sigorta Tahkim Komisyonu, sigorta uyuşmazlıklarının çözümünde mahkeme yargısına güçlü bir alternatif oluşturmakta; kısa sürede sonuç alınabilmesi, düşük masraf ve uzman hakem denetimi gibi avantajlar sunmaktadır. Ancak, her uyuşmazlık tahkim için uygun değildir. Özellikle karmaşık, çok taraflı veya yüksek meblağlı uyuşmazlıklarda yargı yolunun tercih edilmesi daha uygun olabilir.
Başvuru sürecinde küçük bir usul hatası dahi hak kaybına yol açabileceğinden, başvuruların sigorta hukuku alanında deneyimli avukatlar aracılığıyla yapılması büyük önem taşımaktadır.
Sonuç olarak, Sigorta Tahkim Komisyonu, sigorta uyuşmazlıklarının adil, hızlı ve etkin biçimde çözülmesini sağlayan, mahkeme kararı gücünde sonuç doğuran bir alternatif çözüm mekanizmasıdır.
Makale bilgilendirme amaçlıdır. Hukuki destek için iletişime geçiniz.
