VASİYETNAMENİN AÇILMASI TALEBİ VE USULÜ: HUKUKİ ÇERÇEVE VE UYGULAMADA KARŞILAŞILAN SORUNLAR

8 Görüntüleme 19 Haziran 2025, 08:53

1. Giriş

Miras bırakanın (murisin), ölümünden sonra malvarlığının kimlere nasıl geçeceğini belirlemek amacıyla düzenlediği vasiyetname, özel bir irade beyanı olup, şekle bağlı sıkı kurallara tabidir. Vasiyetnamenin hüküm doğurabilmesi için, öncelikle vasiyetnamenin açılması ve okunması işlemi yapılmalıdır.

Bu işlem, hem mirasçıların haklarının korunması, hem de murisin iradesinin hukuken geçerli kılınması açısından büyük önem taşır.

2. Hukuki Dayanak

Türk Medeni Kanunu (TMK) madde 595 ve devamında düzenlenen hükümlere göre:

Mirasbırakanın ölümü üzerine, resmî veya el yazılı vasiyetnameyi elinde bulunduran kişi, bunu derhal sulh hukuk mahkemesine teslim etmek zorundadır (TMK m. 595).
Teslim edilen vasiyetname, mahkemece mirasçılar çağrılarak açılır ve okunur (TMK m. 596).
Vasiyetnamenin okunmasından sonra ilgililere tebliğ edilir ve itiraz süresi işlemeye başlar.

3. Görevli ve Yetkili Mahkeme

Görevli Mahkeme: Sulh hukuk mahkemesidir.
Yetkili Mahkeme: Mirasbırakanın son yerleşim yeri sulh hukuk mahkemesidir (TMK m. 598).

4. Açılma Talebinin Usulü

Vasiyetnamenin açılmasını talep edecek kişi genellikle:

Mirasçı olduğunu düşünen kişi,
Vasiyetnamede kendisine mal bırakıldığını bilen kişi,
Elinde vasiyetname bulunan kişi olabilir.

Talep Dilekçesi ile birlikte:

Mirasbırakanın ölüm belgesi,
Nüfus kaydı,
Varsa vasiyetnamenin aslı veya onaylı örneği sunulur.

Mahkeme, duruşma günü belirler, mirasçıları usulüne uygun çağırır, vasiyetnameyi resmen açar ve okur.

5. Vasiyetnamenin Açılmasının Hukuki Sonucu

Açma ve okuma işlemi ile vasiyetname resmiyet kazanır.
Vasiyetnamenin hükümleri doğrudan icra edilemez; uygulama için tenfiz (uygulanması) davası açılması gerekebilir.
Vasiyetnameye itiraz etmek isteyenler için, TMK m. 557 ve devamı hükümleri gereğince iptal davası yolu açıktır.

6. Uygulamada Karşılaşılan Sorunlar

6.1. Vasiyetnamenin Saklanması ve Teslim Edilmemesi

El yazılı vasiyetnamenin mirasbırakanın yakınları tarafından saklanması veya yok edilmesi hâlinde ciddi hak kayıpları yaşanabilir.
TMK 595 gereği teslim etmeyen kişilere cezai sorumluluk yüklenebilir (TCK m. 281 – Suç delillerini gizleme veya değiştirme).

6.2. Mirasçıların Bilgilendirilmemesi

Mahkemenin mirasçıları usulüne uygun tebligatla çağırmaması, vasiyetnamenin geçerliliğine gölge düşürebilir.

6.3. Vasiyetnamenin İçeriğine İlişkin Anlaşmazlıklar

Belirsiz hükümler, yorum farkları ve mirasçıların eşit paylaşım ilkesine aykırı gördüğü düzenlemeler, iptal davalarına konu olmaktadır.

7. Vasiyetnamenin Açılmasından Sonraki Süreç: Tenfiz ve İptal

Tenfiz davası, vasiyetnamenin içeriğinde yer alan bir edimin (örneğin bir taşınmazın devri) icrası için açılır.
İptal davası, TMK 557 uyarınca vasiyetnamenin iptali için mirasçılar tarafından açılabilir (ehliyetsizlik, hata, hile, tehdit, kanuna aykırılık gibi nedenlerle).

8. Sonuç

Vasiyetnamenin açılması talebi, miras hukukunun en önemli başlangıç işlemlerinden biridir. Uygulamada sulh hukuk mahkemelerinde çoğu zaman formalite gibi görülen bu işlem, muris iradesine ve mirasçı haklarına saygı açısından vazgeçilmezdir.

Açılma işlemi sonrasında vasiyetnamenin bağlayıcılığı oluşur. Bu nedenle, uygulayıcıların hem usule dikkat etmesi hem de mirasçılarla sağlıklı tebligat süreci yürütmesi gerekmektedir.

Makale bilgilendirme amaçlıdır. Hukuki destek için iletişime geçebilirsiniz.