YENİ İNFAZ KANUNU- DENETİMLİ SERBESTLİK HAKKINDA DEĞİŞİKLİK ( 105/A MADDESİ)
Giriş
Ceza adalet sisteminde cezaların yalnızca kapalı infaz kurumlarında infaz edilmesi yaklaşımı, zamanla yerini toplum temelli infaz sistemlerine bırakmıştır. Bu dönüşümün önemli bir parçası olan denetimli serbestlik uygulaması, hükümlünün toplumla yeniden bütünleşmesini sağlamak ve cezanın infazında rehabilitasyon esasını güçlendirmek için geliştirilmiştir. Ancak bu uygulamanın kötüye kullanılmasını önlemek ve cezanın caydırıcılığını korumak amacıyla zaman zaman yasal düzenlemelere gidilmektedir.
2024 yılında 5275 sayılı Kanunun 105/A maddesinde yapılan değişiklikle, denetimli serbestlikten yararlanma koşulları yeniden şekillendirilmiştir.
1. Denetimli Serbestlik Nedir?
Denetimli serbestlik, hükümlünün cezasının kalan kısmını toplum içinde, belirli kurallara uyarak ve denetim altında infaz etmesini sağlayan bir ceza infaz kurumudur. Amaç, mahkumun dış dünyaya uyumunu kolaylaştırmak, aile bağlarını korumak ve suçtan uzak durmasını sağlamaktır.
2. 105/A Maddesinin Önceki Hâli
Değişiklik öncesi uygulamaya göre:
-
Açık ceza infaz kurumunda bulunan,
-
Koşullu salıverilmesine 1 yıl veya daha az kalan,
-
İyi hâlli hükümlüler,
talep etmeleri hâlinde, koşullu salıverilme tarihine kadar olan süreyi denetimli serbestlik tedbiri ile tamamlayabiliyorlardı. Süre koşulsuz 1 yıl olarak belirlenmişti ve hükümlünün içeride ne kadar kaldığına dair herhangi bir alt sınır yoktu.
3. Yapılan Değişiklik: Yeni Düzenlemenin Özeti
Yeni düzenlemeyle birlikte maddeye şu hüküm eklenmiştir:
“Hükümlünün bu infaz usulünden yararlanabilmesi için beş günden az olmamak üzere, koşullu salıverilme tarihine kadar ceza infaz kurumunda geçirmesi gereken sürenin **en az onda birini ceza infaz kurumunda geçirmiş olması gerekir.”
Bu hükümle birlikte:
-
Denetimli serbestlikten yararlanmak için en az 1/10 oranında cezaevinde kalma zorunluluğu getirilmiştir.
-
Bu oran ne olursa olsun, infaz kurumunda geçirilmesi gereken süre asla 5 günden az olamayacaktır.
4. Gerekçenin Hukuki ve Ceza Politikası Açısından Analizi
Yasa koyucunun gerekçesi şu esaslara dayanmaktadır:
-
Ceza adaletinin etkinliğini artırmak,
-
Ceza infaz kurumuna hiç girmeden dışarıda infazın önüne geçmek,
-
Denetimli serbestlik hakkını ceza süresiyle orantılı hâle getirmek.
Özellikle cezası kısa olan hükümlülerin hiç cezaevine girmemesi, kamu vicdanında olumsuzluk oluşturmakta ve cezanın caydırıcılık işlevini zayıflatmaktadır. Yeni düzenleme ile bu durum engellenmeye çalışılmıştır.
5. Uygulamada Ortaya Çıkabilecek Sorunlar
-
Orantısızlık sorunu: %10 oranı bazı durumlarda anlamlı bir süre teşkil etmez. Örneğin, 3 ay ceza alan biri yalnızca 9 gün içeride kalacaktır.
-
Yargı birliğinin sağlanması: Uygulamanın tüm infaz hâkimliklerince yeknesak uygulanması için içtihat birliği önemlidir.
-
İdari değerlendirme raporlarının niteliği: Cezaevi idaresince hazırlanan değerlendirme raporları uygulamada farklılık gösterebilir.
Sonuç ve Değerlendirme
105/A maddesinde yapılan değişiklik, cezanın infazında adalet, etkinlik ve toplumsal beklenti arasında denge kurma çabasının bir ürünüdür. Denetimli serbestlik hakkının kötüye kullanılmasının önüne geçilmesi, cezanın infaz kurumlarında bir miktar fiilen yaşanmasını sağlayarak cezanın anlamını ve ciddiyetini korumaya yöneliktir.
Ancak uygulamada hukuki güvenliğin ve eşitliğin korunması, infaz hâkimlerinin değerlendirme kriterlerinin şeffaf olması ve denetimli serbestliğin rehabilitasyon amacının göz ardı edilmemesi, bu değişikliğin başarılı sonuçlar doğurabilmesi için gereklidir.
Makale bilgilendirme amaçlıdır. Hukuki destek için iletişime geçebilirsiniz.
